Jan Kalwin - twórca doktryny religijnej kalwinizmu

W XVI-XVII wieku również w Hałcnowie znajdował się jeden z licznych ośrodków reformacji. W okresie tym, właścicielami Hałcnowa była rodzina Hałcnowskich, a od czwartej ćwiartki XVII w. rodzina Żydowskich. Hałcnów należał do aktywnych gmin kalwińskich mimo odzyskania wpływów przez katolików i likwidacji zboru w 1658. Około roku 1680 dziedzic Hałcnowa, katolik pochodzenia żydowskiego, pozwolił chłopom zapraszać pastora Rolanda z Wiatowic dla odprawienia nabożeństwa w jednej ze stodół hałcnowskich. Nabożeństwa wkrótce przeniesiono do lasu. Potem jeszcze przez wiekmiejscowi chłopi uczęszczali na potajemne kalwińskie nabożeństwa w lesie na Krzemionkach. Około roku 1750  odprawiałtam nabożeństwa Józef Milecki, minister wiatowicki. Miejscowości innowiercze nie zawsze były wierne nowo przyjętej religii i często zmieniały wyznanie kalwińskie na ewangelickie, jaknp. w Bestwinie czy Lipniku, Bielsku i Białej. Wpływom protestantyzmu nie uległy np. Czechowice, Dziedzice i Zabrzeg.

Stan stałego napięciastwarzała religijna i polityczna działalność protestantów i wzmagająca się kontrreformacja. W sytuacji religijnej, społecznej i narodowej takskomplikowanej, spadła moralność okolicznej ludności. Zbiegostwo w góry, podyktowane względami religijnymi i wolnościowymi szybko jednak przekształciło się w zwyczajne zbójnictwo, dające sięmocno weznaki ludności, w całym obszarze podgórskim.

Jezuici podjęli w XVIII w. akcję przywracania katolicyzmu i stopniowe likwidowanie zbójnictwa. Do Białej przybyli oni w 1706 na zaproszenie dziekana żywieckiego i proboszcza lipnickiego ks. Jana Józefa Polaka. Ich działalność znalazła oddźwięk wśród ludności, a kasztelanowa oświęcimska Anna z Nielepców Czerny, z bratem Józefem i matką Marianną Zdanowską przeznaczyła sumę 12 000 złp na fundusz stałej misji dla księstwa Oświęcimia i Zatora. W Białej zamieszkało dwóch jezuitów i odwiedzali oni pobliskie wioski w celu głoszenia kazań. Praca misyjna jezuitów i nabożeństwa, ściągały wiernych z Zatorskiego i Oświęcimskiego.Ich działalność notuje się aż do 1773 roku.

W wieku XVIII w Bielsku tryumfuje protestantyzm, katolicy wypierani są na peryferie, w Księstwie Oświęcimskim równocześnie ulega zahamowaniu kontrreformacja. Duże osłabienie protestantów osiedlonych po polskiej stronie, spowodowała masowa ucieczka 300 chłopów na Śląsk pod osłoną wojsk pruskich, przed konfederatamibarskimi.

                                                                                                                                                  Marek Matlak